اخبار محرمانه - تسنیم / در حالی برخی نرخ رشد 8 درصدی اقتصاد ایران بدون جذب سرمایه گذاری خارجی را غیرممکن می دانند که کارشناسان دیگری ظرفیت های خالی اقتصاد ایران را برای تحقق این نرخ رشد کافی ارزیابی می کنند.
تیرماه امسال محمد مخبر سرپرست ریاست‌جمهوری در نامه‌ای به سازمان برنامه‌وبودجه کشور، قانون برنامه پنج‌ساله هفتم پیشرفت جمهوری اسلامی ایران را جهت اجرا، ابلاغ کرد، قانونی که بخش‌های مختلف اقتصادی نظیر رشد اقتصادی هشت درصدی را در بر دارد.
هدف‌گذاری رشد اقتصادی 8 درصدی در ایران، به‌عنوان یکی از مهم‌ترین برنامه‌های اقتصادی مطرح شده است. این هدف در شرایطی بیان می‌شود که اقتصاد ایران با چالش‌هایی همچون تحریم‌های بین‌المللی، محدودیت منابع داخلی، و تورم بالا روبه‌رو است. با این حال، دو نگاه متفاوت در مورد تحقق این هدف وجود دارد؛ برخی معتقدند که دستیابی به این نرخ رشد بدون سرمایه‌گذاری خارجی ممکن نیست، در حالی که دیگران بر این باورند که ظرفیت‌های داخلی ایران برای رسیدن به این هدف کافی است.
حضرت آیت الله خامنه ای رهبر معظم انقلاب در سخنرانی نوروزی 1400 با اشاره به سوء‌استفاده و منفی‌بافی برخی‌ها با بزرگنمایی مشکلات موجود به خصوص در فضای مجازی و تبلیغات خارجی دشمنان گفتند: برخی آیه‌ی یأس می‌خوانند و راه را بن‌بست نشان می‌دهند اما اصلاً این‌طور نیست و ایران می‌تواند با استفاده از ظرفیت‌های مختلف داخلی از شکوفاترین اقتصادهای منطقه و حتی جهان باشد. استفاده از این ظرفیت‌ها احتیاج به معجزه ندارد. بلکه مدیریتی قوی، دارای احساس مسئولیت، ضد فساد و دارای برنامه جامع اقتصادی می‌خواهد.
رهبر معظم انقلاب در نوروز سال 1400 با اشاره به اذعان کارشناسان بانک جهانی درباره رتبه‌ی هجدهم اقتصاد ایران در میان حدود 200 کشور فرمودند: کارشناسان بین المللی معتقدند ظرفیت‌های سرزمینی و انسانی زیادی در ایران وجود دارد که در صورت استفاده از آنها، رتبه‌ی اقتصادی ایران به رتبه 12 می رسد که بسیار مهم است.
نگاه اول: ضرورت سرمایه‌گذاری خارجی
گروهی از کارشناسان اقتصادی بر این باورند که رشد اقتصادی پایدار و معنادار در ایران تنها با جذب سرمایه‌گذاری خارجی امکان‌پذیر است. دلایل این دیدگاه شامل موارد زیر است:
کمبود منابع داخلی: با توجه به محدودیت‌های بودجه دولت و وابستگی اقتصاد به درآمدهای نفتی، تأمین مالی پروژه‌های بزرگ اقتصادی بدون ورود سرمایه خارجی دشوار به نظر می‌رسد.
انتقال فناوری و دانش مدیریتی: سرمایه‌گذاری خارجی نه‌تنها منابع مالی را تأمین می‌کند، بلکه به انتقال فناوری و ارتقای دانش مدیریتی نیز کمک می‌کند. این امر می‌تواند به بهبود بهره‌وری و افزایش رقابت‌پذیری صنایع ایران منجر شود.
تجربیات بین‌المللی: کشورهایی مانند چین و ترکیه نشان داده‌اند که سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی (FDI) می‌تواند موتور محرکه رشد اقتصادی باشد.
با این حال، موانع جدی مانند تحریم‌ها، عدم شفافیت اقتصادی، و بروکراسی پیچیده داخلی می‌توانند جذب سرمایه‌گذاری خارجی را به چالش بکشند.
نگاه دوم: بهره‌برداری از ظرفیت‌های داخلی
در مقابل، برخی دیگر معتقدند که اقتصاد ایران ظرفیت‌های خالی فراوانی دارد که می‌توان با سیاست‌گذاری صحیح از آن‌ها بهره‌برداری کرد. این گروه به موارد زیر اشاره می‌کنند:
نیروی کار تحصیل‌کرده: ایران از نیروی کار جوان و تحصیل‌کرده‌ای برخوردار است که می‌تواند در بخش‌های مختلف اقتصادی به کار گرفته شود.
ظرفیت‌های بلااستفاده: بسیاری از صنایع و زیرساخت‌های موجود در ایران با کمتر از ظرفیت کامل خود فعالیت می‌کنند. افزایش بهره‌وری و استفاده بهینه از این ظرفیت‌ها می‌تواند رشد اقتصادی را تسریع کند.
پتانسیل بخش‌های غیرنفتی: ایران در بخش‌هایی مانند کشاورزی، پتروشیمی، فناوری اطلاعات، و صنایع دانش‌بنیان ظرفیت‌های بالقوه زیادی دارد که می‌توان از آن‌ها برای تحقق رشد اقتصادی استفاده کرد.
کاهش وابستگی به خارج: با تمرکز بر ظرفیت‌های داخلی، ایران می‌تواند به استقلال اقتصادی بیشتری دست یابد و آسیب‌پذیری خود را در برابر تحریم‌ها کاهش دهد.
رشد 8 درصدی با اتکا به توان داخل چقدر قابلیت تحقق دارد؟
1- حوزه صنعت، ظرفیت استفاده نشده زیادی دارد
نرخ ظرفیت مورد استفاده در بخش صنعت از سال 1381 تا 1398 به طور کلی روندی نزولی داشته است. این کاهش نشان‌دهنده آن است که بخش صنعت ایران در این دوره با کاهش بهره‌وری و استفاده از ظرفیت‌های موجود مواجه بوده است.
اما دیگر نتیجه ای که می توان از این نمودار گرفت، ظرفیت های خالی بخش صنعت در ایران است. لازم به ذکر است، استفاده از این ظرفیت های خالی می تواند زمینه ساز رشد های اقتصادی بالاتر را فراهم سازد.

2- پیش‌بینی صندوق بین‌المللی پول؛ تولید ایران تا 2050 می‌تواند به 43 هزار میلیارد دلار برسد
صندوق بین المللی پول (IMF) در گزارشی که سال 2019 منتشر شد، اعلام کرد: ایران با 1284 میلیارد دلار تولید، در رده هجدهم جهان قرار دارد اما اگر ایران به ظرفیت های اقتصادی خود توجه نکند، رتبه اقتصادی ایران در سال 2050 تنزل کرده و به رتبه بیست و پنجم جهان می رسد، برهمین اساس ایران برای ارتقا یا حفظ جایگاه کنونی خود در اقتصاد جهان راهی جز توجه به ظرفیت های بالقوه اقتصادی خود ندارد. برپایه پیش بینی ها ایران ظرفیت دست یافتن به 30 برابر تولید فعلی را دارد.
صندوق بین المللی پول درسال 2014 پیش بینی کرده است اگر ایران از ظرفیت های اقتصادی خود استفاده کند و با ایجاد تغییرات اساسی در روند پیشرفت اقتصادی با بهره برداری صحیح از بخش های کشاورزی، نفت و گاز، اقتصاد دانش بنیان و اقتصاد خدمات، می تواند تا سال 2050 تولید خود را به رقم 43 هزار میلیارد دلار برساند.
3- سهم ایران از تجارت 1200 میلیارد دلاری منطقه، تنها 30 میلیارد دلار است
ایران به دلیل موقعیت استراتژیک خود، دسترسی به بازار 15 کشور همسایه با حجم تجارت سالانه 1200 میلیارد دلار را دارد. این ظرفیت عظیم، فرصت قابل‌توجهی برای رشد و توسعه اقتصادی کشور به شمار می‌رود، اما آمارها نشان می‌دهد که سهم ایران از این بازار تنها 30 تا 40 میلیارد دلار است؛ رقمی معادل 2.5 تا 3.3 درصد کل تجارت منطقه.
آمارها نشان می‌دهد که ظرفیت‌های اقتصادی ایران، به‌ویژه در تجارت منطقه‌ای، بسیار فراتر از عملکرد فعلی آن است. افزایش سهم ایران از بازار 15 کشور همسایه، نه تنها می‌تواند به رشد اقتصادی کشور کمک کند، بلکه فرصت‌های شغلی و توسعه زیرساختی بیشتری را نیز به همراه خواهد داشت.
تحقق این هدف، نیازمند برنامه‌ریزی دقیق، رفع موانع ساختاری، و استفاده حداکثری از ظرفیت‌های داخلی است تا ایران بتواند از موقعیت استراتژیک خود در منطقه بهره‌برداری کند و به رشد اقتصادی پایدار دست یابد.
4- نرخ بیکاری 20 درصدی، حاکی از وجود نیروی کار با انگیزه و با استعداد برای تحقق رشد 8 درصدی است
غلامی، کارشناس اقتصادی با اشاره به توان داخلی برای تحقق رشد 8 درصدی گفت: رشد 8 درصدی نه تنها در سوابق اقتصادی کشور سابقه داشته، بلکه با برنامه‌ریزی دقیق و بهینه‌سازی منابع موجود، می‌توان آن را برای چند سال متوالی حفظ کرد.بررسی‌ها نشان می‌دهد که بسیاری از صنایع اساسی کشور با ظرفیت‌های خالی قابل توجهی مواجه هستند. به عنوان مثال، برخی از صنایع عمده مانند خودروسازی با کمتر از 50 درصد ظرفیت خود کار می‌کنند. این ظرفیت‌های خالی نشان‌دهنده پتانسیل بالایی برای افزایش تولید و رشد اقتصادی است.
وی ادامه داد: نرخ بیکاری در کشور حدود 8 درصد است که با نرخ بیکاری طبیعی 5 درصد، فاصله‌ای 3 واحد درصدی دارد. همچنین، نرخ بیکاری جوانان به حدود 19 تا 20 درصد می‌رسد که نشان‌دهنده وجود نیروی کار آماده به کار و پتانسیل بالای اشتغال‌زایی است. با برنامه‌ریزی مناسب، می‌توان از این نیروی کار برای افزایش تولید و رشد اقتصادی استفاده کرد.
5- ایران می‌تواند غذای 500 میلیون نفر را تأمین کند
ایران با به‌کارگیری ظرفیت‌های خالی در بخش کشاورزی، می‌تواند غذای باکیفیت برای حداقل 500 میلیون نفر تولید کند. بر اساس آمار بانک مرکزی، خوداتکایی ایران در تأمین اقلام اساسی غذایی بین 55 تا 60 درصد است، که نشان‌دهنده تأمین غذای حدود 50 میلیون نفر از جمعیت 83 میلیونی کشور است. با وجود 38 میلیون هکتار اراضی قابل کشت، تنها 15 میلیون هکتار زیر کشت قرار می‌گیرد و بهره‌وری کشاورزی ایران حدود یک دهم کشورهای پیشرفته است. 
در صورت افزایش سطح زیرکشت به دو برابر و بهبود بهره‌وری به 70 درصد سطح آمریکا، همراه با دوبرابر شدن ارزش محصولات پس از فرآوری، ارزش تولیدات بخش کشاورزی می‌تواند تا 7280 میلیارد دلار افزایش یابد. این تحول نیازمند برنامه‌ریزی بلندمدت و سرمایه‌گذاری در فناوری و زیرساخت‌های کشاورزی است.
6- نفت و گاز همچنان می توانند پیشران رشد های اقتصادی بالا باشند
صنعت نفت و گاز ایران با دارا بودن 10 پالایشگاه نفت و 8 پالایشگاه گاز، 75 دکل حفاری و بیش از 800 شرکت فعال بخش خصوصی، ظرفیت‌های عظیمی دارد که به دلیل تحریم‌ها و کمبود تقاضا بلااستفاده مانده است. ایران دارای 600 میلیارد بشکه نفت خام درجا است که با فناوری فعلی، 150 میلیارد بشکه آن قابل استحصال است.
در صورت ارتقای فناوری و افزایش ارزش افزوده از طریق فرآوری نفت و گاز، می‌توان به درآمد سالانه‌ای معادل 7800 میلیارد دلار تا سال 2050 دست یافت. این رقم در مقایسه با درآمد فعلی 35 میلیارد دلاری از فروش نفت و گاز، نشان‌دهنده پتانسیل بالای این صنعت برای تبدیل ایران به یکی از ده قدرت برتر اقتصادی جهان است.
7- معادن ایران، حکم گنج پنهان دارند
ایران با دارا بودن 68 نوع ماده معدنی، 37 میلیارد تن ذخایر کشف‌شده و 57 میلیارد تن ذخایر بالقوه، یکی از 15 قدرت معدنی جهان است. ارزش این ذخایر حدود 1400 میلیارد دلار برآورد شده است. ایران 7 درصد معادن جهان را در اختیار دارد، ولی تولیدات معدنی تنها 0.6 درصد از تولید ناخالص داخلی را تشکیل می‌دهد. معادن مهم ایران شامل مس سرچشمه، روی انگوران، سنگ آهن سنگان و گل گهر سیرجان هستند.
همچنین ایران در منطقه‌ای قرار دارد که کشورهای همسایه مانند ترکیه و عربستان به منابع معدنی نیاز دارند، در حالی که خود فقیر از این منابع هستند. ایران با داشتن 18 درصد منابع گاز و 9 درصد منابع نفت، موقعیت منحصربه‌فردی برای تأمین انرژی فعالیت‌های معدنی دارد. از طرفی، ایران دارای نیروی متخصص فراوان در زمینه معدن و زمین‌شناسی است که نیاز کشورهای سرمایه‌گذار به نیروی انسانی را برطرف می‌کند. این در حالی است که با وجود تحریم‌ها، بخش معدن و صنایع معدنی در سال‌های اخیر رشد داشته و کمترین تأثیر را از تحریم‌ها پذیرفته است. اکتشافات معدنی ایران تاکنون عمدتاً سطحی بوده و ذخایر واقعی می‌تواند بسیار بیشتر از برآوردهای فعلی باشد.
8- ظرفیت بالقوه اقتصاد ایران، تولید 1000 میلیارد دلاری است
صمد حسن‌زاده، رئیس اتاق بازرگانی ایران در همایش مدیریت جهادی، با اشاره به اینکه این اولویت از سوی عالی‌ترین مقامات کشور نیز مورد تأکید است، افزود: طبق مطالعات انجام شده، ظرفیت بالقوه اقتصاد ایران در میان‌مدت تا 2.5 برابر ظرفیت فعلی قابل توسعه است. یعنی به‌صورت بالقوه می‌توان انتظار داشت اقتصاد ایران در حدود 1000 میلیارد دلار تولید کند.
او با اشاره به مزیت‌های اقتصاد ایران و تاکید بر اینکه حدود 60 درصد ظرفیت بنگاه‌های اقتصادی بلااستفاده است، اظهار کرد: ثبات سیاسی در یک منطقه بی‌ثبات، بازار داخلی بزرگ و دسترسی به بازارهای منطقه‌ای در حال رشد، حجم عظیم ذخایر نفت و گاز، ذخایر معدنی کم‌نظیر، امکان تولید انرژی‌های پاک با توجه به موقعیت جغرافیایی، نیروی کار تحصیل‌کرده، جوان و دوستدار فن‌آوری، وجود جذابیت‌های گردشگری و... ظرفیت‌های قابل‌تبدیل به ثروت و درآمد برای افزایش رفاه مردم هستند.