بزرگنمايي:

اخبار محرمانه - شرق /متن پیش رو در شرق منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست
وحیده کریمی| «چهار ساعت مذاکره در فضایی مثبت و رو به جلو»؛ تمام توصیفی بود که سیدعباس عراقچی، وزیر امور خارجه، در پایان دور دوم گفت‌وگوهای غیرمستقیم میان ایران و آمریکا در رم ارائه داد و وزیر خارجه عمان هم گفت «مذاکرات ایران و آمریکا شتاب گرفته و دستیابی به توافق اکنون ممکن شده است».
در پایان نخستین دور مذاکرات غیرمستقیم در مسقط، کمتر کسی گمان می‌کرد که ایستگاه بعدی، رم، شهری به دور از مناقشات سیاسی و آرام باشد؛ شهری با معماری تاریخی و هوایی مطبوع که حالا در میانه بهار، میزبان دیپلماسی‌ای پیچیده با ملاحظات جدی راهبردی شده است. انتخاب رم نه از سوی ایران یا آمریکا، بلکه به پیشنهاد عمان -میانجی سنتی و فعال این گفت‌وگوها- انجام شده بود. با این حال، تمایل آمریکا به انتقال مذاکرات از خاورمیانه به اروپا نیز در این انتخاب بی‌تأثیر نبود. در شرایطی که سایه بی‌اعتمادی همچنان بر این رایزنی‌ها سنگینی می‌کند، دو طرف بدون دیدار رو‌در‌رو، در حال تبادل پیام‌هایی‌ بودند که می‌تواند زمینه‌ساز تفاهمی گام‌به‌گام باشد؛ شطرنجی دیپلماتیک، بی‌صدا اما تعیین‌کننده.
به‌ویژه آنکه مذاکرات در هفته گذشته در فضای رسانه‌ای هم دنبال شد و خط‌و‌نشان دو طرف در مقابل هم کم نبود، تا جایی‌ که طرف آمریکایی از برچیده‌شدن توان هسته‌ای ایران گفت و طرف ایرانی آن را خط قرمز عنوان کرد. البته همان‌گونه که پیش‌بینی می‌شد، جنگ رسانه‌ای روی میز مذاکرات نیامد و دیروز عراقچی در پایان مذاکره دور دوم در گفت‌وگویی تأکید کرد: «آمریکایی‌ها تاکنون هیچ‌گونه بحث غیر‌مرتبط با موضوع هسته‌ای را مطرح نکرده‌اند».
بنابراین در اواسط ظهر دیروز با آغاز دور جدیدی از رایزنی‌های دیپلماتیک میان ایران و آمریکا در رم، سخنان عباس عراقچی، وزیر خارجه ایران، از روند مذاکرات، نشان از عزم تهران برای پیگیری مسیر دیپلماسی داشت. او تأکید کرد «ما متعهد به دیپلماسی با آمریکا هستیم و باید از این فرصت برای تفاهم استفاده کنیم»؛ جمله‌ای که بیش از هر چیز، حامل پیام به طرف مقابل است؛ پیامی مبنی بر آمادگی تهران برای گفت‌وگو، اما نه به هر قیمت. در همین حال، «آنتونیو تایانی»، وزیر خارجه ایتالیا، میزبان این نشست، رم را «پایتخت صلح» خواند و از ایران خواست که مسیر مذاکرات علیه سلاح هسته‌ای را ادامه دهد؛ روایتی که نشان می‌دهد نگرانی اروپا همچنان حول محور شفافیت و محدودیت‌های برنامه هسته‌ای ایران متمرکز است.
با شروع مذاکرات پشت درهای بسته، گمانه‌زنی‌های رسانه‌ای هم بالا گرفت؛ از مستقیم‌شدن مذاکرات تا تعلیق 15 دقیقه‌ای، ادعاهایی بود که در رسانه‌های مختلف در حال انتشار بود و حتی حساب کاربری شبکه خبری الحدث در ایکس به نقل از خبرنگار خود، حسین قنیبر، نوشت: «وزیر خارجه عمان در حال انتقال پیام بین مذاکره‌کنندگان آمریکایی و ایرانی در سفارت عمان در رم است و تلاش برای انجام مذاکرات مستقیم بین دو طرف ادامه دارد». هرچند بلافاصله از طرف هیئت ایرانی همه این گمانه‌زنی‌ها به‌شدت رد می‌شد اما نبایداز نظر دور داشت که فضاسازی رسانه‌ای حربه‌ای است که غربی‌ها آن را به‌خوبی به کار می‌گیرند تا هدایت افکار عمومی را در اختیار داشته باشند؛ موضوعی که مورد توجه مهدی فضائلی، عضو دفتر رهبر انقلاب، هم قرار داشت. او با تأکید بر اهمیت «روایت‌سازی مؤثر» در مذاکرات، صبح دیروز نوشت: «روایت، قدرت می‌آفریند و باید هم‌زمان با برنامه‌ریزی مذاکرات، روایت‌پردازی نیز در دستور کار باشد».
حواشی مذاکرات دیروز
دیروز برعکس دور نخست هیئت ایرانی پس از طی مسیر کوتاهی از سفارت ایران، که تنها 90 متر پایین‌تر از محل قرار مذاکره قرار داشت، وارد محل مدنظر شد و خبری از تأخیر هیئت ایرانی نبود. کاروان خودرویی ویتکاف هم 30 دقیقه بعد رسید، اما مسیر ورودی را رد کرد و مجبور شد در خیابان باریک دنده‌عقب برود و دور بزند. البته این تنها حاشیه نبود و حضور «ماتئو سالوینی»، معاون نخست‌وزیر ایتالیا، در‌حالی‌که یک لباس غیررسمی و راحت به تن داشت، در حال عبور از مقابل سفارت عمان در رم، جلب توجه کرد و او شکار خبرنگارانِ حاضر شد. او به محض اینکه خبرنگاران و عکاسان رسانه‌های خارجی به سمتش هجوم بردند و از او درباره علت حضورش در این مکان پرسیدند، گفت: من فقط در حال عبور از اینجا هستم. من در مذاکرات (ایران و آمریکا) شرکت نمی‌کنم. او درباره نگاهش به مذاکرات دو کشور ایران و آمریکا با میانجیگری عمان هم گفت: «امیدوارم از انرژی هسته‌ای برای گرم‌کردن مدارس و بیمارستان‌ها استفاده شود، نه برای سلاح».
خبری از انتشار جزئیات مذاکرات نیست
همچنان اطلاعاتی از جزئیات مذاکرات منتشر نشده، هرچند دور اول مذاکرات که هفته گذشته در عمان برگزار شد، بر تعیین لحن و قالب مذاکرات متمرکز بود؛ اما حالا مقامات آمریکایی گفته‌اند هدف آنها در دور دوم، تدوین یک چارچوب برای نحوه پیشبرد مذاکرات است. حتی وال‌استریت ژورنال، در گزارشی مدعی شد که این دور از مذاکرات معطوف به طراحی جدول زمان‌بندی و چارچوب توافق احتمالی است. سه موضوع اصلی مذاکره عبارت‌اند از: «1. درصد غنی‌سازی اورانیوم، 2. سطح و گستره نظارت‌ها، 3. میزان و نوع ذخایر هسته‌ای» که هر سه مسئله دارای ابعاد فنی هستند و نیاز به بررسی کارشناسی دارند، بنابراین گزاره این رسانه به‌عنوان اهم موضوعات روی میز دیروز خیلی هم قابل اتکا نیست.
هرچند طرف ایرانی اعلام کرده «برچیده‌شدن کامل برنامه هسته‌ای» را نخواهد پذیرفت؛ موضعی که از سوی ایران به‌عنوان خط قرمز تلقی می‌شود. در مقابل، آمریکا نیز اصرار دارد که هرگونه توافق باید تضمین‌کننده عدم تسلیحاتی‌شدن برنامه هسته‌ای ایران باشد. ایران هم خواستار رفع تحریم‌ها و اعتمادسازی از جنس تضمینی است که تحریم‌ها بازنگردند. دراین‌میان شبکه الحدث نیز از وجود اختلاف مشخص بر سر «میزان غنی‌سازی» خبر داده که البته منابع ایرانی آن را تأیید نکردند؛ اما این موضوع مسئله‌ای است که همواره در کانون اختلافات فنی و سیاسی میان ایران و غرب قرار داشته و در نهایت باید درباره آن تصمیم‌گیری شود و ایران هم متناسب با نیاز خود به غنی‌سازی تصمیم آخر را می‌گیرد.
روایت سخنگوی وزارت خارجه ایران از مذاکرات
اسماعیل بقائی، سخنگوی وزارت خارجه، همانند دور نخست بسیار فعال بود و در لحظه پاسخ‌گوی سؤالات و گمانه‌زنی‌هایی بود که می‌توانستند مذاکرات را به حاشیه ببرند. او در ابتدا با بیان اینکه «مذاکرات غیرمستقیم ایران و آمریکا در اقامتگاه سفیر عمان در ایتالیا در حال برگزاری است» تأکید کرد که رسانه‌ها به اخبار نادرست ضریب ندهند. «اسماعیل بقائی» درباره برخی اخبار نادرست که درباره مذاکرات منتشر شده و فضاسازی‌هایی که از سوی برخی از رسانه‌ها انجام می‌شود، گفت: این فضاسازی‌ها غیرطبیعی نیست. قبلا نیز با این فضاسازی‌ها و روایت‌های نادرست مواجه بوده‌ایم. ما در وزارت خارجه وظیفه خود می‌دانیم که اطلاع‌رسانی دقیق بکنیم. با تمرکز و بدون توجه به حاشیه‌سازی‌ها، کار را به پیش می‌بریم.
او ادامه داد: رسانه‌های ما نیز توجه کنند که به این اخبار نادرست ضریب ندهند، مواردی که گفته شده، نادرست است و این بخشی از روند حاشیه‌سازی است. بقائی تأکید کرد: ما با تمرکز بر روی کار و بدون توجه به حاشیه‌سازی‌ها، کار را به پیش می‌بریم و در راستای تأمین منافع ملی مردم ایران حرکت می‌کنیم. سخنگوی وزارت خارجه تأکید کرد: نحوه انجام این دور مذاکرات مانند دوره نخست در مسقط است و دو هیئت در سالن‌های مجزا مستقر هستند. بقائی با بیان اینکه «قبل از آغاز رسمی مذاکرات دیداری نیز بین آقای عراقچی و وزیر خارجه عمان انجام شد»، گفت: در این دیدار درباره نحوه کار صحبت شد و همان‌طور که پیش‌از‌این نیز گفتیم این مذاکرات با وساطت عمان در حال انجام است. سخنگوی وزارت خارجه همچنین با بیان اینکه «قبل از انجام مذاکرات دیداری نیز بین وزیران امور خارجه ایران و ایتالیا انجام شد»، گفت: در این دیدار درباره روابط دوجانبه و تحولات منطقه صحبت شد. ما در این دیدار قدردانی خود را از ایتالیا به خاطر هماهنگی و همکاری با عمان برای برگزاری این دور از مذاکرات اعلام کردیم و طرف ایتالیایی نیز از اینکه این فرصت در اختیار آنها گذاشته شده، تشکر و قدردانی کرد.
گروسی در ایتالیا، اما نه در محل مذاکرات
دراین‌بین رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، نیز در ایتالیا به سر می‌برد که برخلاف گمانه‌زنی‌ها البته به میز مذاکره دعوت نشده بود. او پس از دیدار با آنتونیو تایانی، وزیر خارجه ایتالیا، در شبکه اجتماعی ایکس نوشت: «امروز با وزیر امور خارجه ایتالیا دیدار کردم. از نقش سازنده و مؤثر ایتالیا در حمایت از صلح استقبال می‌کنم؛ به‌ویژه در لحظه‌ای که دیپلماسی بیش از هر زمان دیگری ضروری است».
پایان خوش دور دوم مذاکرات
در پایان هم به‌ گفته سید‌عباس عراقچی، مذاکرات رو به جلو بود. او توضیح داد: «این‌ بار موفق شدیم درباره یک‌سری اصول و اهداف به یک تفاهم بهتری برسیم و نهایتا قرار شد مذاکرات ادامه یابد و وارد مرحله بعدی شود، به‌این‌ترتیب که جلسات کارشناسی شروع شود». وزیر خارجه ایران تصریح کرد: «از چهارشنبه این هفته مذاکرات فنی در سطح کارشناسان در عمان آغاز خواهد شد.
طبیعی است که کارشناسان فرصت بیشتری برای ورود به جزئیات و طراحی یک چارچوب برای توافق پیدا کنند و بعد ما شنبه آینده در عمان ملاقات خواهیم کرد تا نتیجه کار کارشناسان را بررسی کنیم تا ببینیم چقدر به اصول یک توافق نزدیک هستیم». او در پاسخ به این سؤال که «شما مذاکرات را سازنده ارزیابی می‌کنید؟»، گفت: همان‌طور که عرض کردم، مذاکرات در فضایی سازنده برگزار شد و می‌توانیم بگوییم رو به جلو است و در حال حرکت به جلو هستیم. عراقچی ادامه داد: انجام مذاکرات یکی از کارهای وزارت خارجه است و نباید در این زمینه هیجان و التهابی در جامعه ایجاد شود. ما کار را با طمأنینه و با دقت و با آرامش انجام می‌دهیم. دیپلمات عالی‌رتبه ایران گفت: همان‌طور که مقام معظم رهبری اشاره کردند، نه دلیلی برای بدبینی زیاد وجود دارد و نه دلیلی برای خوش‌بینی زیاد و ما یک مسیر میانه و کاملا معقول را باید با آرامش طی کنیم. او گفت: امیدوارم هفته آینده بعد از مذاکرات فنی در موقعیت بهتری باشیم. برای قضاوت درباره امکان رسیدن به یک تفاهم، هنوز با احتیاط برخورد می‌کنیم. او همچنین گفت که «رافائل گروسی»، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، در مذاکرات حضور نداشت، چراکه گفت‌وگوها هنوز به مرحله‌ای نرسیده که به اظهارنظرهای فنی احتیاج باشد.
مقام عمانی، هم هدف این مرحله جدید را «تضمین عاری‌بودن منطقه از سلاح‌های هسته‌ای، رفع تحریم‌ها و در‌عین‌حال، حفظ توان ایران برای توسعه انرژی صلح‌آمیز هسته‌ای» عنوان کرد. او تأکید کرد که تنها در سایه ارتباطات شفاف و گفت‌وگوهای صریح می‌توان به تفاهمی پایدار و معتبر میان طرف‌ها دست یافت.
همچنین شبکه خبری «راشاتودی» با استناد به منابع آگاه گزارش داد که مواضع هیئت آمریکایی در این دور از مذاکرات «واقع‌بینانه» بوده و خبری از سخت‌گیری‌های معمول در ادوار پیشین دیده نشده است. سخنگوی وزارت خارجه ایران نیز با تأکید بر حفظ کامل دستاوردهای فنی و هسته‌ای کشور، گفت: «برای رفع هرگونه شبهه درباره ماهیت صلح‌آمیز برنامه هسته‌ای آماده همکاری هستیم، اما رفع تحریم‌ها باید با تضمین‌های اجرائی همراه باشد». او افزود: «برای وقت‌ تلف‌کردن اینجا نیستیم. تا زمانی که مذاکره سازنده و هدفمند باشد، ادامه خواهیم داد». بر‌اساس اعلام منابع دیپلماتیک، دور بعدی مذاکرات در روزهای آینده در پایتخت عمان، مسقط، برگزار خواهد شد. البته بخش کارشناسی و فنی از چهارشنبه آغاز خواهد شد و شنبه هفته آینده در سطح هیئت عالی مذاکره‌کننده دو کشور در مسقط مذاکرات پیگیری خواهد شد.
بازار