بزرگنمايي:

اخبار محرمانه - هم میهن /متن پیش رو در هم میهن منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست
دست حاکمیت در دیپلماسی علنی باز است؛ اما در محافل دیپلماتیک غیرعلنی دست دیپلمات‌های ما نباید بسته شود. اگر دست دیپلمات‌ها بسته نشود، سخنان مقام رهبری بخشی از کنشگری مذاکره/معامله است. ولی اگر دست دیپلمات‌ها بسته شود، ایران در آینده بیشتر زیر فشار می‌‌رود و با تاخیر و موضع ضعیف‌تر ناچار خواهد شد امتیاز بیشتری بدهد.
 حمید‌رضا جلائی‌پور-استاد جامعه شناسی دانشگاه تهران| آیا مذاکرات ایران و آمریکا بعد از شرایط جدید، باز قابل دفاع است؟ شرایط جدید به این معنا که از یک طرف ترامپ از موضع بالا با تشدید تحریم‌ها مذاکره را عملاً به سخره می‌گیرد و از طرف دیگر، مقام رهبری در سخنان خود در 19بهمن‌ماه به‌درستی مذاکره را غیرقابل‌دفاع می‌دانند؛ لذا شرکت در مذاکره در فضای فشار حداکثری برای ایران مفید است؟
پاسخ اجمالی من این است که بنابر توضیحات زیر کوشش دیپلماتیک و تلاش برای مذاکره عزتمندانه برای رفع تحریم‌های علیه ایران با همه بازیگران جهانی و از جمله آمریکا نباید متوقف شود. (البته، هم‌اکنون به نظر می‌رسد ایران در شرایط «گفت‌وگویی» در محافل غیرعلنی است و اینکه چه زمانی و با چه موضوعاتی باید وارد مذاکرات رسمی شد، خود یک بحث تکنیکی در وزارت‌خارجه و شورای‌عالی امنیت‌ملی است).
روشن است اسرائیل-آمریکا برای اهداف خود در منطقه طرح دارند و پا بدهد جلو می‌آیند و رحم هم ندارند. در هفده ماه گذشته ما و جهانیان با چشم خود رفتار آنها در قتل‌عام مردم بی‌پناه غزه، جنوب لبنان و یمن را دیدیم. اما مهم این است که با توجه به وجود ناترازی‌های بحران‌زا، کار موثر ایران چه باید باشد؟
متاسفانه در شرایط فعلی، ایران در وضعیت «ضعف توان ملی» است. توان ملی سه بُعد دارد؛ از بُعد نظامی توان ملی ایران قابل‌دفاع است (اگرچه از حیث نفوذ دشمن و پدافند هوایی در برابر تکنولوژی‌های جدید نقاط آسیب‌پذیر دارد). ولی از بُعد اقتصادی و سیاسی توان ملی در وضعیت بحرانی است. زیرا بیش از یک دهه است که اکثر مردم نارضایتی اقتصادی دارند و شکاف حاکمیت با بخش‌هایی از مردم جدی است. 
 بی‌توجهی عملی به دو نقطه ضعف اقتصادی و شکاف سیاسی در توجه به توان ملی از خطاهای راهبردی حاکمیت است و زمان ترمیم و اصلاح از دست می‌رود. با ادامه وضع موجود، حاکمیت مرتب از «واقعیت جامعه سیلی خواهد خورد».
کارویژه صداوسیما نیز در این شرایط، بر توجیه این وضعیت قرار گرفته است؛ اما این فرایند توجیه‌گری عاقبت مناسبی برای جامعه و حکومت ندارد. روشن است برای پاسخ به ضعف‌های توان ملی پای علل گوناگونی در میان است و پدیده چندعلتی است. اما ارزیابی من این است که از حیث زمانی (نه رتبی) مهمترین عامل تلاش برای «عبور از تحریم‌ها» است و صرف تلاش برای اداره روزمره جامعه کافی نیست.
عامه مردم و نخبگان کشور باید متوجه شوند که حاکمیت دارد برای رفع تحریم‌ها تلاش می‌کند. متاسفانه افکارعمومی چنین برداشتی ندارد. تداوم این وضعیت بد اقتصادی و شکاف سیاسی توان ملی را ضعیف‌تر می‌کند و در صورت ادامه این وضع روی بُعد توان نظامی (و امنیتی و پلیسی و اطلاعاتی) کشور هم اثر منفی می‌گذارد. نظرسنجی‌ها نارضایتی‌ها در زیر پوست جامعه را نشان می‌دهد و متاسفانه اداره کشور در مسیر تخفیف نارضایتی‌ها نیست.
من ارزیابی تحلیل‌گران روابط بین‌الملل (مثل دکتر ناصر هادیان) را قبول دارم که حاکمیت و دولت در ایران باید نشان دهند که به دنبال دیپلماسی و رفع عزتمندانه تحریم‌ها هستند. ایران با انجام چنین کنشی ضرر نمی‌کند؛ حتی اگر مانع‌تراشی‌های آمریکا-اسرائیل ادامه پیدا کند، باز حاکمیت در میان افکارعمومی ضرر نمی‌کند. من حتی موضع رهبری در سخنرانی اخیر در مخالفت با مذاکره با آمریکا را در چارچوب «دیپلماسی علنی» در برابر دولت ترامپ ارزیابی می‌کنم و اینکه صداوسیما و نیروهای تندرو سیاسی این موضع رهبری را به‌صورت مرامی در مخالفت با مذاکره تبلیغ می‌کنند؛ به نظر من، کاری در مخالفت با تقویت توان ملی است. اگر جمهوری اسلامی همچنان به مردم نشان دهد که به‌خاطر معیشت مردم به دنبال رفع تحریم‌هاست، هیچ ضرری نمی‌کند و مردم در بحران‌های بعدی بهتر با حاکمیت همراهی می‌کنند.
یک حرف ساده دلسوزان کشور این است: ما در دیپلماسی چه چیزی از ترکیه، عربستان، امارات و قطر کمتر داریم که مردم ایران به این وضعیت بد معیشتی دچار شوند؟ حاکمیت این مشکل را با عامل خباثت آمریکا و اسرائیل توضیح می‌دهد؛ ولی این توضیح برای این دلسوزان یک‌بُعدی است و اقناع‌کننده نیست. شایسته است دیپلماسی علنی و غیرعلنی در کنار دفاع امنیتی از کشور در تخفیف بحران‌های کشور نقش کلیدی ایفا کند. تلاش «دیپلماتیک» و پیگیر حاکمیت و دولت برای رفع تحریم‌ها عنصری مفید برای رویارویی با بحران‌های آینده کشور است.
کثیری از نیروهای موثر جامعه به کفایت دیپلماسی حاکمیت در مقایسه با کشورهای همسایه باور ندارند و این به نفع توان ملی کشور نیست. این مشکل با حمله به دولت پزشکیان حل نمی‌شود. این مشکل شایسته است در سطح عالی نظام و با تصمیمات صریح در شورای‌عالی امنیت‌ملی سامان یابد.
دست حاکمیت در دیپلماسی علنی باز است؛ اما در محافل دیپلماتیک غیرعلنی دست دیپلمات‌های ما نباید بسته شود. اگر دست دیپلمات‌ها بسته نشود، سخنان مقام رهبری بخشی از کنشگری مذاکره/معامله است. ولی اگر دست دیپلمات‌ها بسته شود، ایران در آینده بیشتر زیر فشار می‌‌رود و با تاخیر و موضع ضعیف‌تر ناچار خواهد شد امتیاز بیشتری بدهد.